De familienaam van Lennon komt van O'Leannain of O'Lionnain, een veel voorkomende naam in de Ierse graafschappen Fermanagh en Galway. Zijn Ierse grootvader Jack Lennon was in 1858 naar Liverpool verhuisd. Ook Johns vader Alfred zong als bijverdienste.

Hij wordt in Liverpool geboren (in tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd niet tijdens een Duitse luchtaanval), als zoon van de steward Alfred Lennon en Julia Stanley, volgens eigen zeggen een ouvreuse. Zijn vader was vaak maanden op zee en ging in Nieuw-Zeeland wonen toen John vijf jaar oud was, pas in 1964 zouden zij elkaar terugzien. Lennon woonde vanaf zijn vierde jaar bij zijn moeders zuster, Mimi. Volgens zijn oma zou Mimi een betere ouder zijn dan Julia. Mimi was een goed mens maar volgens John veel te streng en zij gaf hem niet veel liefde. Op 15 juli 1958 werd zijn moeder doodgereden door een dronken politieman.

Julian en Sean Lennon, de zonen van John hebben met wisselend succes een muzikale carrière welke echter volledig is overschaduwd door de artistieke erfenis van hun vader. Zij kregen overigens weinig fysieke steun van hem: toen Julian een kleine jongen was verliet John zijn moeder Cynthia Powels om niet meer terug te keren en Sean was vijf jaar oud toen John werd vermoord.

Lennon is een markant figuur in de popmuziek gebleken. Toen de Beatles in het midden van de jaren 60 besloten zich meer uit te spreken over maatschappelijke vraagstukken en de gebeurtenissen in de wereld (bijvoorbeeld Vietnam), tegen de wens van manager Brian Epstein in, ontwikkelde Lennon zich tot een spreekbuis van een generatie.

John Lennon veroorzaakte een internationale rel en een boycot van de Beatles door een interview met de Evening Standard. "The Beatles zijn populairder dan Jezus Christus", beweerde hij, wat hem niet alleen kwam te staan op een platenboycot in de USA, maar ook op een etherboycot door de NCRV.

Lennon kwam meer en meer onder invloed van de avant-garde kunstenares Yoko Ono. Hij verliet zijn toenmalige vrouw Cynthia Powell en trouwde in maart 1969 met Yoko Ono. Zijn huwelijk met Cynthia dateerde van 23 augustus 1962. Het paar had een zoon, Julian.

Onder invloed van Ono werd Lennon radicaler, en maakte hij langzaam een beweging naar links. Hij nam bijvoorbeeld in 1968 Revolution met de Beatles op. De harde singleversie (de B-kant van Hey Jude) was al duidelijk uitgesproken, maar in de zachtere elpeeversie op The White Album (die eerder was opgenomen) toonde hij zijn twijfel over de richting waarin hij ging. "We all want to change the world/but when you talk about destruction/don't you know that you can count me out" waarbij in het nummer het laatste woord veranderde in in. In november van dat jaar gaven Johnandyoko (ze zagen zich als een eenheid) de elpee Two Virgins uit met een naaktfoto als hoes. De muziek, als men daarvan nog kan spreken, werd steeds obscuurder. The White Album bevatte al een ontoegankelijke geluidscollage van Lennon's hand (Revolution 9); The Wedding Album (1969) bevatte opnames van hun hartslagen met om en om hun voornamen geschreeuwd; Live with the Lions (1969) bevatte opnames van alleen maar stilte.

Toen de Beatles langzaam ophielden te bestaan, ging Lennon solo en sprak hij zich nog meer uit. In maart 1969 bleven John en Yoko bij wijze van huwelijksreis een week lang (van 25 maart t/m 31 maart) in bed in kamer 902 in het Amsterdamse Hilton Hotel (de "Bed-In"), om zich op die manier voor de vrede uit te spreken. In juli 1969 werd de anti-oorlogsmantra Give peace a chance uitgebracht, die opgenomen is tijdens hun tweede Bed-In (volgens sommigen hun derde, na een mislukte Bed-In op de Bahama's) in het Queen Elizabeth Hotel in Montréal (Canada). In oktober bracht John met de Plastic Ono Band de klassieker Cold Turkey uit, en in november stuurde hij zijn MBE-medaille (Member of the Order of the British Empire) terug uit protest tegen de oorlog in Biafra. In februari 1970 schoor Lennon zijn lange haren af en bracht Instant Karma! uit.

Nadat de Beatles in april 1970 definitief uit elkaar gingen, ging Lennon op de door de Beatles ingeslagen weg verder. In het klassieke album John Lennon/Album Plastic Ono Band, was Lennon op zoek naar zichzelf in plaats van naar John de Beatle. In die tijd was hij daarvoor in therapie bij de Amerikaanse psycholoog Arthur Janov, die meende dat opgebouwde frustraties konden worden bevrijd door schreeuwen: de 'oerschreeuw'. In Mother schreeuwt Lennon dan ook om het verlies van zijn moeder. In God verklaart hij uiteindelijk 'I don't believe in Beatles/I just believe in me/ Yoko and me/And that's reality/The dream is over.' Later, in 1971, bracht Lennon Imagine uit.

De volgende elpees gingen volgens vele critici in niveau achteruit. In 1975 bracht Lennon nog Rock and Roll uit, een verzameling rock en roll nummers, als genoegdoening aan Chuck Berry die met succes claimde dat Come Together uit 1969 wel erg veel leek op zijn nummer You Can't Catch me.

John Lennons appartement in New YorkIn het begin van de jaren '70 besloten John en Yoko zich te vestigen in New York en vroegen een verblijfsvergunning aan. Ze kwamen in aanvaring met de regering-Nixon die Lennon als een politiek gevaar beschouwde en hem ook liet schaduwen door de geheime dienst. Een jarenlange juridische strijd volgde. Nadat Nixon in 1974 wegens het Watergateschandaal het veld moest ruimen, werd Lennon in 1976 definitief een Green Card toegekend.

In 1975 schreef Lennon nog met David Bowie Fame, en trok hij zich terug om zich te richten op de opvoeding van zijn zoon Sean. Hij schreef nog wel wat songs en maakte enkele demo's, maar was niet actief aan het opnemen.

Ingang van het Dakota gebouw waar Lennon op 8 december 1980 werd vermoord.In 1979 kondigde Lennon echter aan weer een plaat te willen maken. Die verscheen in het najaar van 1980. Het album, Double Fantasy, deed aanvankelijk weinig. Critici verwachtten een Lennon zoals ze zich die herinnerden en die hoorden ze niet. Ook al omdat Lennon had aangekondigd weer de straat te willen opgaan om te demonstreren. De plaat toont echter een Lennon die zijn wilde haren is kwijtgeraakt, die liedjes zingt over zijn liefde voor Yoko Ono (Dear Yoko, en Woman) en zijn zoontje Sean (Beautiful Boy (Darling Boy)). Hij zingt over hoe en waarom hij uit de muziekwereld stapte (Watching the Wheels).

Zijn terugkeer in de muziek was echter van korte duur: op 8 december 1980, om tien minuten voor elf in de avond werd Lennon voor zijn huis in het Dakota gebouw aan 72nd Street vermoord door Mark David Chapman met een .38 Charter Arms revolver. Lennon werd nog in een politieauto naar het ziekenhuis gebracht, maar had al te veel bloed verloren en overleed kort daarna. Lennon werd op 10 december gecremeerd in Ferncliff Crematory in Ardsley, New York. Yoko Ono heeft tot op de dag van vandaag nooit willen zeggen wat er met de as van Lennon is gebeurd.

Strawberry Fields in Central ParkNa de moord op Lennon steeg Double Fantasy wereldwijd naar de top van de verkooplijsten. Twee singles van het album, (Just Like) Starting Over en Woman, werden grote hits, evenals het oudere Imagine. De moord op Lennon bracht overigens geruchten op gang dat deze het werk was van de Amerikaanse overheid die beducht zou zijn voor de invloed die Lennon nog zou hebben op het publiek.

Na de moord verscheen Lennon nog incidenteel op de hitparade als er oude opnamen werden uitgebracht. In 1984 onder meer Nobody told me van het album Milk and Honey en in 1992 Instant Karma! ter gelegenheid van een reclamecommercial voor Nike sportschoenen.

In Central Park, tegenover het appartement van Lennon en Yoko Ono werd later een herdenkingsmonument opgericht: Strawberry Fields. In Havana, Cuba, staat een standbeeld van Lennon. In 2001 werd het vliegveld van Liverpool hernoemd tot Liverpool John Lennon Airport. In 2007 werd de film Chapter 27, over de moord op Lennon vanuit het oogpunt van de moordenaar, uitgebracht. Lennon-fans protesteerden tegen deze film, omdat ze bang waren dat Chapman de wereld in zou gaan als een held. De film had, ondanks de goede kritieken, geen succes.